Tomasz Jan Drab

Nasze myślenie opiera się często na ustaleniu podziału. Szybkie i wolne, wysokie i niskie, brzydkie i ładne, małe i duże, twarde i miękkie, mężczyzna i kobieta, Niebo i Ziemia, jasne i ciemne itd. Tym pojęciom możemy błędnie przypisywać jakieś własności, twierdząc, że któraś z kategorii jest lepsza. Ważne jest, abyśmy nie dali się zwieść pozorom podziału, a umieli poznać, co naprawdę jest dobre i jaką drogą chcemy podążać.

Gdy cały świat uznał piękno za piękno, wtedy pojawiła się szpetota.
Laozi (2)

Myślimy ogólnikami, ale żyjemy w szczegółach.
Alfred North Whitehead

podział, przeciwieństwa, miara, dychotomia, dualizm, stereotyp, szufladkowanie, gerrymandering

Przemijanie

W naszej rzeczywistości naturalne jest to, że rzeczy się zmieniają. Dzień zmienia się w noc, noc w dzień, słabe w silne, silne w słabe itd. Błędem jest przyzwyczajanie się do wielu rzeczy jako niezmiennych, bo choć próbowalibyśmy to powstrzymać, to niekoniecznie nam się to uda. Nie ma w naszym świecie takiej siły, dla której nie moglibyśmy znaleźć większej. Utracić można np. mieszkanie i inne własności, jak i zdrowie, ciało, ale nadzieja jest w źródle, które może dać wszystko nowe. Przemijanie przez to nie jest tak dokuczliwe, jakby się wydawało.

Wszystko płynie.
Heraklit z Efezu

Marność nad marnościami, mówi Kohelet, marność nad marnościami! Wszystko marność!.
Kohelet (Koh 1, 2)

Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.
Jezus Chrystus (Mt 5, 4)

I przekonają się wszystkie drzewa polne,
że Ja, יהוה, poniżam drzewo wysokie,
a wywyższam drzewo niskie.
Sprawiam, że usycha drzewo zielone,
a zakwita drzewo suche.
Ja, יהוה, to powiedziałem i wykonam.
יהוה (Ez 17, 24)

Złamane staje się całym.
Krzywe staje się prostym.
Puste staje się pełnym.
Zmurszałe staje się nowym.
Nieliczne staje się licznym.
Laozi (22)

Jeśli ktoś chce być pierwszy, niech będzie ostatni ze wszystkich i sługą wszystkich!
Jezus Chrystus (Mk 9, 35b)

Tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi.
Jezus Chrystus (Mt 20, 16)

Bywa, że pomyślność wynika z nieszczęścia człowieka,
a rzecz znaleziona przynosi szkodę.
Syracydes (Syr 20, 9)

Zasada przekory

Wiele działań polegających na dążeniu do jakiegoś celu może okazać się błędnymi, ponieważ mogą okazać się one próbą zmiany równowagi. Przeciwko czynnikowi, który chce zachwiać równowagę, występują czynniki przeciwne, neutralizujące go. Dlatego też działania te okazują się stratą czasu. Zdarza się, że najlepszą drogą do celu, jest baczne obserwowanie sytuacji po to, by zauważyć korzystne warunki do podjęcia działania. Może też zdarzyć się tak, że problemy, które wydają się trudne, przy dobrych okolicznościach rozwiążą się same.

Wielu ludzi, chcąc pozbyć się przeciwników ideologicznych, rozpoczyna ich prześladowania. Okazuje się, że rezultat ich działań jest przeciwny względem zamierzonego. Prześladowani ludzie stają się męczennikami, przez co ideologia zdobywa więcej zwolenników, którzy respektują ich ofiarę.

Gdybyśmy chcieli zmniejszyć dostępność jakiegoś produktu przez skupowanie go w dużych ilościach, można się spodziewać, że uzyskamy efekt dokładnie przeciwny. Nasza działalność polegałaby na zwiększeniu popytu, a to zgodnie z prawami rynku poskutkowałoby zwiększeniem wartości podaży i dostępność tego produktu wzrosłaby.

Jeżeli wysoko w górę mierzymy, wówczas cięciwę w dół odciągamy.
Jeżeli nisko w dół celujemy, wówczas cięciwę w górę przyciągamy.
Laozi (77)

Błogosławieni jesteście, gdy wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami.
Jezus Chrystus (Mt 5, 11-12)

Gdy więc będziesz zaproszony, idź i usiądź na ostatnim miejscu. Wtedy przyjdzie ten, który cię zaprosił, i powie: Przyjacielu, zajmij lepsze miejsce.
Jezus Chrystus (Łk 14, 10a)

Złoty środek

Kiedy zestawiamy ze sobą jakieś przeciwieństwa, często okazuje się, że najlepsza droga leży gdzieś pośrodku, który nazywamy złotym środkiem. Nie jest to oczywiście jakakolwiek średnia matematyczna, ale miara, w której rozeznania nabiera się wraz z doświadczeniem. Aby wyznaczyć złoty środek, trzeba użyć rozumu, np. rozważyć aspekty wyboru, które rzucają się w oczy przy rozwiązaniach skrajnych. Nasza rzeczywistość jest pełna zjawisk, które nazywamy przeciwnymi, ale nie usuwa ona jednego z nich, bo dzięki obu zachowuje swoją równowagę i harmonię.

Dla przykładu możemy wyobrazić sobie skalę postaw od pychy do pogardy wobec siebie. Obie skrajności są złe, a pokora znajdująca się pomiędzy nimi charakteryzuje najlepsze czyny.

Cnota to złoty środek między dwoma występkami.
Arystoteles

Módl się i pracuj.
św. Benedykt z Nursji

We wszystkim musi być umiar.
Pitagoras

Jeśli masz trzymać naczynie, aż się przepełni, lepiej tego zaniechaj.
Jeśli swój miecz doprowadzisz do niezwykłej ostrości, nie będziesz w stanie długo jej zachować.
Jeśli dom swój wypełnisz złotem i nefrytem, nie zdołasz ustrzec go przed grabieżą.
Jeśli bogactwa i zaszczyty wbiją cię w pychę, nieszczęścia same przybędą ich śladem.
Laozi (9)

Kto złoty sobie upodobał umiar,
ten się uchroni przed nikczemną nędzą
i przed zawiścią, która zawsze ściga
bogate dwory.
Horacy (Oda X)

Wyjątki

Istnieje jednak opozycja dobra i zła, w której teoria złotego środka nie może być stosowana. Motywacją jej sformułowania jest przecież określanie, który czyn jest najlepszy. Jeśli szukamy najlepszego czynu, to przecież nonsensem jest szukanie między skrajnym dobrem, a skrajnym złem, bo przecież chodzi nam o pierwsze z tych dwóch. Ze złem nie chodzi się na kompromisy, dlatego nie szuka się środka mając na uwadze zbrodnie, jak np. morderstwo.

Dobro definiujemy tak, że wszystkie jego konsekwencje są dobre, a jeśli czyn ma złe konsekwencje, to wynikają z wcześniejszego zła lub ten czyn jest po części zły. Dobro do zła nie prowadzi, więc ta kategoria jest również wyjątkowa wobec przemijania.

Każde dobre drzewo wydaje dobre owoce, a złe drzewo wydaje złe owoce. Nie może dobre drzewo wydawać złych owoców ani złe drzewo wydawać dobrych owoców
Jezus Chrystus (Mt 7, 17-18)

Podziały

Przemijanie

Zasada przekory

Złoty środek

Wyjątki